De plek
Na de oprichting van de Reichswerke Hermann Göring in 1937 trokken steeds meer mensen naar het gebied rond de nieuwe hoogovens. Vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog waren dat vooral tienduizenden dwangarbeiders, krijgsgevangenen en concentratiekampgevangenen.
De zware arbeid en de vaak ontoereikende levensomstandigheden zorgden voor gestaag groeiende sterftecijfers. Aanvankelijk vonden de doden hun laatste rustplaats op de kerkhoven van de dorpen en kerken of op de begraafplaats Westerholz.
De inrichting van een centraal ‘buitenlanderskerkhof’ startte in de vroege zomer van 1943. De Reichswerke Hermann Göringstelden hiervoor een terrein met de oude naam Jammertal ter beschikking. Het terrein was een kleine heuvel in het verder vlakke landschap, omdat daar de bij de opbouw van het industriegebied overtollige aarde gestort was.
Het terrein van het kerkhof is met een coördinatensysteem ingedeeld in velden, grafrijen en grafnummers. Bijzettingen vonden meestal in enkelgraven plaats. De gegevens van de ter aarde bestelden werden in een kaartsysteem opgetekend, zodat nog steeds alle overledenen gelokaliseerd kunnen worden.
In totaal werden ongeveer 4000 slachtoffers uit meer dan vijftien landen bijgezet. Tot 1951 moesten alle ‘buitenlanders’ op het kerkhof Jammertal begraven worden.
In de jaren vijftig waren er herbegravingen: enerzijds werden overledenen verplaatst naar hun vaderland of naar erevelden in Hannover of Hamburg, anderzijds werden buitenlandse oorlogsslachtoffers van kleine kerkhoven in het gebied rond Salzgitter naar Jammertal verplaatst.
Het beeld
In de loop van 1946 veranderde het aanzien van het kerkhof. Er werden wegen aangelegd en in september richtten de geallieerden een gedenkteken in het midden van het terrein op. Ongeveer gelijktijdig werd achter op het kerkhof een obelisk voor de slachtoffers uit de Sovjet-Unie geplaatst. In 1948 volgden een obelisk voor de joodse en een gedenkteken voor de Poolse slachtoffers. Een jaar later wijdde de voormalige concentratiekampgevangene abt Carlotti een kruis ter herinnering aan de Franse concentratiekampgevangenen die in Salzgitter stierven. Slechts enkele graven kregen individuele grafzerken.
Het kerkhof kreeg zijn huidige opzet in de jaren zeventig. Bij de ingang werden vijf gedenkstenen opgericht om de toegang tot het kerkhof te markeren. Met het oog op het onderhoud werden alle individuele grafzerken verwijderd en aan de hand van de grafcoördinaten vervangen door metalen plaatjes op de grond met de voornamen, namen, geboorte- en sterfdata. Overigens gebeurde dat niet consequent, zodat tot op de dag van vandaag een aantal graven geen naamplaatjes bevat.
De namen
Dankzij intensief onderzoek zijn tegenwoordig bijna 5000 namen van slachtoffers ontsloten. Niet altijd is de precieze begraafplaats aan te wijzen en vaak ontbreken enkele persoonlijke gegevens. Desondanks werden ook voor het grafveld van de ‘onbekende oorlogsdoden’ en het ‘kinderveld’ veel namen ontdekt.
In november 2011 werden bij de ingang van het kerkhof acht grote lezenaars opgesteld. Naast informatie over de geschiedenis van deze plek bevatten deze lezenaars vijf metalen boeken, waarin alle tot dusver bekende namen van slachtoffers opgetekend staan. Aan de hand van het coördinatensysteem en een plattegrond van het kerkhof kunnen bezoekers de graven vinden.
De namen en gegevens zijn conform de schrijfwijze in de historische bronnen. Correctie daarop vond enkel plaats als verwanten ons daar op gewezen hebben. De lijst pretendeert geen volledigheid. Aanvullingen of verbeteringen worden in grote dank aanvaard. Mocht u een naam niet kunnen vinden of aanvullende informatie willen, dan staan wij graag tot uw beschikking.
De Arbeitskreis Stadtgeschichte (de organisatie die de geschiedenis van de stad Salzgitter, inclusief de terreur onder het nazisme, onderzoekt) biedt rondleidingen en projecten op het kerkhof Jammertal aan.
Het kerkhof Jammertal bevindt zich aan de Peiner Straße/Kanalstraße in 38226 Salzgitter-Lebenstedt.